İkinci Tanık Listesi Verilmesinin İstisnaları

Hmk 240 gereğince Listede gösterilmemiş olan kimseler tanık olarak dinlenemeyecekleri gibi, ikinci bir tanık listesi de verilemez. İkinci tanık listesinin verilemeyeceğine ilişkin bu kesin kural, kamu düzeninden olup, davanın hâkimi bunu kendiliğinden dikkate almak zorundadır. İkinci bir tanık listesinin verilemeyeceğine ilişkin kural, aynı zamanda davaların makul süre içinde bitirilmesi açısından usul ekonomisine hizmet eden bir kuraldır. Ancak gerek bazı Yargıtay kararlarında gerek öğretide amaçsal yorum baz alınarak  kötü niyetli olmayan ve yargılamayı uzatmayı kastetmeyen taraf tanıklarının, kontrolleri dışında gelişen sebeplerle dinlenememeleri durumunda, yasağı katı yorumlamama eğiliminde olduğu anlaşılmaktadır. Yargıtay kararları ve öğretiler temel alındığında ikinci tanık listesi verilmesi yasağına istisna teşkil eden haller şunlardır:

1)Bildirilen tanığın herhangi bir nedenle dinlenilmesinin fiili olarak imkansız hale gelmesi

2)Tarafların henüz kendilerine süre verilmeden önce tanık isimleri bildirmeleri

3)Resen araştırma ilkesinin hakim olduğu haller

4)Sonradan delil göstermenin mümkün olduğu haller (HMK 145)

5)İddia ve savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağına tabi olmayan haller

---

1)Bildirilen tanığın herhangi bir nedenle dinlenilmesinin fiili olarak imkansız hale gelmesi

Tanık listesinde belirtilen tanıklar, hukuki imkansızlık nedeniyle dinlenemeyeceklerse yeni bir tanık listesini vermek mümkün hale gelir. Tanıklardan birinin vefatı halinde aynı vakıayı ispatlamak üzere başka bir tanık bildirilebilmesi  yargıtay uygulamasına göre mümkündür. Hukuki sebeple dinlenemeyen tanıklar için de aynı gerekçe ile mahkemeniz yeni  tanık listesi verilmesine izin vermelidir.  Yeni bir tanık bildirmesine izin verilmemesi halinde mahkeme  davacının delillerini toplamamış olacak tahkikat aşaması eksik kalacaktır.

Aşağıdaki Yargıtay kararlarında tanığın fiilen dinletilemeyeceğinin ispatı halinde ikinci bir tanık listesi verilemeyeceğinin istisnası mahiyetinde yeni bir tanık listesi verileceği bildirilmiştir. 22 HD kararında ; kat maliki olan tanıklar yerine yeni tanık bildirilmesine müsaade edilmemesi, 8 HD ‘nin kararında ise

 ölüm veya fiili imkansızlık halinde yeni bir  tanıklık listesinin verilebileceği bildirilmiştir.

22. Hukuk Dairesi 2012/9948 E. , 2013/43 K. İlamında

Mahkemece 10.11.2011 tarihli oturumda davalı tarafça bildirilen tanıkların kat maliki bu bağlamda davada taraf sıfatı bulunması sebebiyle dinlenmelerinden sarfınazar edilmesine, akabinde 22.12.2011 tarihli oturumda ise tekrar davalı tarafın tanık bildirilmesine dair isteğinin ise ikinci tanık listesi verilemeyeceği gerekçesiyle reddine karar verilmiştir.

Bu tespitlere göre mahkeme tarafından davalı tarafça verilen ilk tanık listesi kabul edilmemekle, verilecek yeni tanık listesi ikinci tanık listesi olarak algılanamaz. Bu yeni liste bizzat ilk tanık listesi yerine ikame edilen tanık listesi olarak değerlendirilmelidir. Bu bağlamda davalı tarafa tanık listesi sunma imkanı tanınmaksızın, savunma hakkı kısıtlanarak karar verilmiş olması hatalıdır.

SONUÇ: Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı nedenlerden dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 21.01.2013 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.

Y. 8. HD. 09.05.2000/3243/3945 sayılı İlamında ;

Davacı, tanıklarını 09.06.1989 günlü liste ile mahkemeye sunduğu halde daha sonra her iki tanığın öldüğünden bahisle yeni liste vermiştir. HUMK. nun 274. maddesi hükmü uyarınca bir dava nedeni ile birden ziyade tanık listesi verilemez. Ancak, ilk listedeki tanıkların ölmesi veya herhangi bir nedenle dinlenilmelerinin mümkün olamayacağının belgelendirilmesi halinde ancak ikinci tanık listesi verilebilir.”

Yüksek Mahkeme, 2018 yılında vermiş olduğu bir kararında, keşif mahalinde dinlenemeyecek kadar hasta olan bir tanığın yerine dahi yeni bir tanık listesi verilebileceğine hükmetmiştir:

“Her ne kadar 6100 sayılı HMK’nın 240. maddesinde ikinci kez tanık listesi verilemeyeceği düzenlenmiş ise de, bu düzenleme olağan durumlar için yargılamayı uzatma girişimlerini önlemeye yönelik olup, kamu düzeni ile ilgilidir. Fakat ölüm olayı öngörülemeyen bir durum olup, tanıkların ölümü hali için Yasa’da bir açıklama bulunmamaktadır.

Yine dava tapu iptali ve tescil davası olup tanıkların mahallinde yapılacak keşifte dinlenmesi gerektiği dikkate alındığında hastalığı sebebiyle keşif mahallinde bulunamayacak olan tanığın dinlenmesi de fayda sağlamayacaktır. Özel durumun değerlendirilerek bu durumun belgelendirilmesi halinde ikinci tanık listesi verilebileceğinin kabulü gerekir.” (Yargıtay 16. HD., E. 2016/3438 K. 2018/6878 T. 21.11.2018)

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 2020/9-605, K. 2022/264, T.08.03.2022 sayılı ilamında

Ölüm ve fiili imkansızlık halinde  ikinci tanık listesinin reddedilmesinin   ”hukukî dinlenilme hakkı”ve bu hakkın alt unsurları olan “iddia hakkı” ile “açıklama ve ispat hakkı”nın ihlâli niteliğinde olup adil yargılanma hakkı ile bağdaşmayacağı  belirtilmiştir.

---

2)Tarafların henüz kendilerine süre verilmeden önce tanık isimleri bildirmeleri

Taraflar hakim tarafından kendilerine süre verilmesini beklemeksizin tanık listesini sunmuş olabilirler. Tanık listesini sunma süresi hâkimin taraflara bu konuda vereceği süre ile başlayacağından tarafın salt vaktinden evvel tanık listesi sunmuş olması onun daha sonra ek liste sunmasına engel değildir. Zira aksi düşüncenin kabulü ispat hakkının ihlâli anlamına gelecektir.

Nitekim

Yargıtay’a göre; “6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda tanıkların ne zaman gösterileceği belirtilmemiştir. Ön inceleme duruşmasında taraflar arasındaki uyuşmazlık konusu belirlendikten sonra taraflara delillerini bildirmeleri için süre verilir. Davacı dava dilekçesinde tanık deliline dayanmış bir tanık ismi bildirmiştir. Ön inceleme duruşmasından önce de 27.04.2012 tarihli delil listesiyle diğer tanıklarının isimlerini bildirdiğinden  bu liste ikinci tanık listesi olarak kabul edilemez. Davacı açıkça tanıklarının dinlenmesinden de vazgeçmemiştir. Mahkemece davacı tanıklarının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 243 ve devamı maddeleri gereğince usulen celp edilip dinlenmesi ve tüm delillerin birlikte değerlendirilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir” (2. HD 21.01.2014, E. 2013/19835, K. 2014/1007)

3)Resen araştırma ilkesinin hakim olduğu haller

Resen araştırma ilkesinin uygulandığı davalar ve çekişmesiz yargı işleri kamu düzeninden olduğundan yeni tanık listesi verilebilir.

Bu hususta Yargıtayın  2. HD 26.2.1971, 650/302 kararında :“Olayda kamu düzeni, diğer bir ifadeyle (mesela babalık davasında olduğu gibi) mahkemece re’sen tahkikat imkânı bulunmadığına göre (şahit listesinde ismi bulunmayan) Hacı’nın dinlenmesi Usulün 274. maddesine aykırıdır” yeni tanık listesinin verilebildiği görülmektedir.

---

4)Sonradan delil göstermenin mümkün olduğu haller (HMK 145)

 HMK m. 145 her türlü delil bakımından  uygulama alanı bulabilir. Bu nedenle yargılamayı geciktirme amacı yoksa veya tanığın daha önce gösterilmemesi tarafın kusurundan kaynaklanmıyorsa yeni tanık listesi sunulabilmelidir. Öğretide bu hususta bir istisna öngörülseydi HMK 240 da kanun koyucunun düzenleyebileceği görüşü de kimi yazarlar tarafından savunulmaktadır.

---

5)İddia ve savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağına tabi olmayan haller

Taraflardan herhangi biri iddia ve savunmanın genişletilmesi ya da değiştirilmesi yasağının istisnası olarak, söz gelimi yargılama sırasında meydana gelen bir olay bakımından yeni bir vakıa ileri

sürdüğü takdirde artık yeni ileri sürülen bu vakıa için yeni ve farklı tanık bildirilebilecek ve bu durumda ikinci tanık listesi verme yasağı işlerlik kazanmayacaktır. Zira ikinci tanık listesi verme yasağı esasen aynı vakıalara ilişkindir.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin 03.04.2015 tarihli 2014/21030 E. ve 2015/6532 K. Sayılı kararında yeni vakıalara dayanılarak gösterilen tanıkların ikinci tanık listesi verilemeyeceğine ilişkin yasağa dayanılarak dinlenilmesinden imtina edilemeyeceği karara altına alınmıştır.

“Islah yoluyla, dayanılan vakıalar değiştirilebilir veya davaya yeni vakıalar dahil edilebilir. Davacı evvelce göstermiş olsa bile, davaya kattığı bu yeni vakıalara ilişkin delil de gösterebilir. Bu halde, ikinci tanık listesi verilemeyeceğine ilişkin yasağa (HMK. m. 240/2) dayanılarak, gösterilen tanıkların dinlenmesinden kaçınılamaz. Davacının ıslah dilekçesinde gösterdiği tanıklar usulünce dinlenmeli ve tüm deliller birlikte değerlendirilerek hasıl olacak sonucuna göre karar verilmelidir.”

1.http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2020-149-1925

2.https://tanjuerdogan.av.tr/islah-ile-tanik-listesi-verilebilir-mi-islah-yoluyla-dayanilan-yeni-vakialara-iliskin-ikinci-bir-tanik-listesi-sunulabilir-mi/

3.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/213535

4. http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/Dergi/Dergi149/168/

5. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2183778

6. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6100.pdf

7.https://www.bghukukburosu.com.tr/9976/